De geschiedenis van Wendt & Kühn

Sinds 1915 staat Wendt & Kühn voor fijn Duits handwerk in zijn mooiste vorm. Generatie na generatie zijn het meesterschap en de ambachtelijke bekwaamheid in de figuurproductie bewaard gebleven. Tot op de dag van vandaag wordt de nalatenschap door de decennia gedragen met een zorgvuldige ontwikkeling en hedendaagse interpretatie van de originele ontwerpen en blijft het lot van het bedrijf in handen van de nakomelingen van de familie Wendt.

Kom meer te weten over ontwerpsters Grete Wendt en Olly Wendt (meisjesnaam Sommer)

De oorsprong

De zomer van 1884 heeft Grünhainichen veranderd, en dan vooral de speelgoedfabrikanten op deze bloeiende plek. Albert Wendt werd een nieuwe leraar op de plaatselijke handelsschool. Vanaf dat moment leverde hij in Grünhainichen een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de lokale speelgoedproductie, eerst als leraar en later als directeur van de hoge handelsschool. Hij bezocht vaak de ambachtslieden in hun atelier en maakte hen vertrouwd met technische innovaties uit die tijd.

Het is dus niet verwonderlijk dat de dochter van Albert Wendt, Margarete Wendt (Grete genaamd), al in haar vroege jeugd enthousiast raakte voor bouwen, knutselen, tekenen en schilderen. Later studeerde Grete van 1907 tot 1910 aan de Königlich-Sächsische kunstacademie in Dresden en moest ze nog tijdens haar studies een kerststal ontwerpen in opdracht van Karl Schmidt, de oprichter van de inmiddels wereldberoemde Deutsche Werkstätten Hellerau. Met haar ontwerp in 1910/11 was Grete Wendt haar tijd vooruit. De vormgeving is rechtlijnig en minimalistisch zoals men dat pas vanaf 1919 ook van de Bauhaus-kunstenaars verwachtte. De figuren van vandaag zitten in een modern jasje en overtuigen met hun strakke lijnen.

Oprichting van de firma
‘M. Wendt u. M. Kühn’

In 1912 keerde Grete Wendt terug naar Grünhainichen. In 1913 nam ze met de inmiddels legendarische figurengroep, de ‘Bessenkinderen’, deel aan een wedstrijd voor reissouvenirs van de Vereniging Saksische Heimatschutz waar ze verschillende prijzen won. De publicaties over het prijswinnende figuurontwerp van de drie ‘Bessenkinderen’ leidde tot een groot aantal bestellingen. Deze bestellingen werden in eerste instantie in het ouderlijk huis uitgevoerd door speelgoedmakers die speciaal werden ingehuurd.

In deze periode groeide de wens van Grete Wendt om zelfstandig ondernemer te worden en een eigen bedrijf op te richten. Samen met haar studievriendin uit Dresden, Margarete Kühn, die weer terug was gekomen naar Grünhainichen, richtte zij op 1 oktober 1915 de vennootschap onder firma ‘M. Wendt u. M. Kühn’ op.

Een jong bedrijf

Al in 1916 nam het jonge bedrijf voor het eerst deel aan de Voorjaarsbeurs in Leipzig. In januari 1919 nam Johannes Wendt, de broer van Grete Wendt, de commerciële leiding van het snelgroeiende bedrijf over en werd hij mede-eigenaar. Bovendien werd in dat jaar een patent aangevraagd voor het bedrijfslogo dat nu nog steeds wordt gebruikt: de verweerde spar met de letters W. u. K. Het logo werd ontworpen door mevrouw prof. Junge die de twee oprichtsters van het bedrijf nog les had gegeven aan de kunstacademie.

Margarete Kühn verliet het atelier na haar huwelijk in 1920, zoals dat door de twee vrouwen bij de oprichting ook overeengekomen was. Alle bezittingen van een echtgenote gingen toen over op de echtgenoot. Deze overeenkomst zorgde ervoor dat de onderneming in handen bleef van beide oprichtsters of toch minstens één van hen.

Welkom Olly

In februari 1920 kwam Olly Sommer, eveneens afgestudeerd aan de kunstacademie in Dresden, naar Grünhainichen om te helpen bij Wendt & Kühn.

Olly Sommer werd verliefd op de broer van Grete. Ze trouwde met Johannes Wendt en bleef haar hele leven in Grünhainichen. Uit dit huwelijk werd de tweeling Hans en Sigrid geboren.

Jarenlang werkte Olly zij aan zij met Grete, in een creatieve competitie die de artistieke originaliteit van beiden tot het uiterste dreef. Enerzijds ontwierp ze zelf figurengroepen zoals de bekende Maanfamilie uit 1925, anderzijds bedacht ze ook de zeer fantasierijke beschilderingen voor veel producten.

De Grote Prijs, een internationale erkenning

Het volledig nieuwe proces van figurenvorming van Grete Wendt, waarbij de figuurlijke compositie pas ontstaat wanneer de gedraaide, gezaagde, gefreesde en gepolijste stukken hout worden geassembleerd, kreeg in 1937 internationale erkenning op de Wereldtentoonstelling in Parijs met de ‘Gouden medaille’ en de ‘Grote Prijs’ voor de engelenberg met Madonna. De kinderlijke figuren zijn gemaakt in de toenmalige goede traditie van speelgoed uit het Ertsgebergte maar hebben wel hun eigen artistieke stijl, die met veel verschillende ontwerpen de basis vormde voor het succes van het kleine bedrijf.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest de figurenproductie ernstig worden beperkt. Met het maken van modellen voor officiersopleidingen kon het hoofd aardig boven water worden gehouden en na de oorlog werd het kleine bedrijf in eerste instantie voortgezet als een eenmanszaak.

Hans Wendt komt aan het hoofd te staan van het bedrijf

Hans Wendt, de zoon van Johannes en Olly Wendt, ging in 1954 na een houtdraaiersopleiding en zijn ingenieursstudie bij het bedrijf werken en nam al na korte tijd de leiding over de ateliers over. Hij was als latere directeur in staat om het bedrijf, dat in 1972 onder dwang werd genationaliseerd, voort te zetten onder de naam VEB Werk-Kunst Grünhainichen, terwijl Grete Wendt het atelier op de dag van de nationalisatie verliet. Zij overleed in 1979 op 92-jarige leeftijd.

In de jaren van de DDR slaagde Wendt en Kühn erin massaproductie te vermijden en de onmiskenbare artistieke kwaliteit te behouden. Met deze extreem vooruitstrevende filosofie bleef de basis voor een succesvolle herprivatisering van het atelier uit Grünhainichen onaangetast. Op 1 juli 1990, in het 75e jaar na de oprichting van het bedrijf, brak er een nieuwe periode aan voor Wendt en Kühn. Met de hereniging van Duitsland werd het bedrijf opnieuw geprivatiseerd. Olly Wendt kon deze gebeurtenis nog meemaken, ze stierf een jaar later, in juni 1991.

Nieuwe start in 1990

Uit respect voor het traditionele atelier, voor de mensen in het bedrijf en de regio, werden eindelijk langverwachte investeringen gedaan op de locatie in Grünhainichen. Stap voor stap werd er geïnvesteerd in een gerichte modernisering van het machinepark, de zorgvuldige verbouwing van de oude ateliers, de reconstructie van het historische vakwerkhuis en de nieuwbouw van productiegebouwen.

Op het moment van de herprivatisering werkten er 100 medewerkers bij het bedrijf, tegenwoordig zijn er 182 medewerkers die aan de vervaardiging van de figuurlijke composities en melodieuze muziekdozen meewerken. De producten worden wereldwijd naar 26 landen verzonden. Tot op de dag van vandaag is Wendt & Kühn een atelier. Dankzij dit geheim kon het ‘jonge oude’ atelier zelfs na de nieuwe start in 1990 zo’n succesvolle ontwikkeling doormaken.

Familiebedrijf van drie generaties

Op 1 oktober 1997 komt de derde generatie bij het familiebedrijf werken: Tobias Wendt, de jongste zoon van Hans Wendt. Eerst als bedrijfskundig ingenieur en iets later als directeur. Hij neemt namelijk op 1 januari 2002 de leiding van het atelier over uit de handen van zijn vader. Na 47 bewogen jaren van inzet voor Wendt & Kühn ontvangt Hans Wendt op 7 oktober 2002 het bondskruis van verdienste voor zijn levenswerk. Zes jaar later sterft Hans Wendt op 77-jarige leeftijd in Dresden. Tobias Wendt verlaat het bedrijf aan het eind van 2010. Vanaf 1 januari 2011 nemen de broer en zus van Tobias Wendt, Dr. Florian Wendt en Claudia Baer (meisjesnaam Wendt), de leiding van het familiebedrijf over.

In het jaar 2015 vierde Wendt & Kühn ter gelegenheid van het 100-jarig jubileum een waardig feest, met medewerkers, fans en handelaren van over de hele wereld. In 2023 werd nog een 100ste verjaardag gevierd,  die van de wereldberoemde engel met elf stippen die in 1923 ontworpen werd door Grete Wendt.